Een nieuw jaar, een oud geluid

Abba, maar dan anders.

Vanochtend luisterde ik in de auto naar een literair programma, 'Skønlitteratur på P1'. Doe ik anders nooit hoor! Wat eigenlijk stom is, want het was een heel aardig programma, met leuke gesprekken en geluidsfragmenten.

Een van de aardigste fragmenten was een liedje, een Zweedse 'schlager', waarvan de tekst geschreven is door Horace Engdahl. Liedjes schrijven is een (nieuw gevonden) hobby, in het dagelijks leven is hij literatuurprofessor, criticus en hij was tien jaar lang de woordvoerder voor het comité dat de Nobelprijs voor de literatuur toewijst.

Het is een lief, beetje droevig liedje over – hou je vast – Nieuwjaar en echtscheiding. Iemand laat met Nieuwjaar een Chinese lantaarn op, met een mandje eraan waarin je een papiertje met een wens kon leggen. Wensen die wegzweven, verbranden, zich laten meenemen door de wind, en hij beschrijft heel mooi dat moment, als je rouwt, waarin de leegte opeens niet meer verdriet bevat, maar nog wel schrijnt – en een vermoeden van opluchting en misschien wel vrijheid inhoudt (met dank aan de instant vertaling van de presentator van het programma Klaus Rothstein).

De muziek van deze Zweedse schlager is geschreven door Benny Anderson: jawel, de baard van Abba! Echt mooi, en een vondst op de drempel van het nieuwe jaar.

Ik wens jullie allemaal een gezond, vrolijk en tevreden 2015 toe!

--

Abba, men lidt anderledes

I morges lyttede jeg til Skønliteratur på P1 – for første gang. Men det bliver ikke den sidste, hvis det er mig der bestemmer, fordi jeg synes det var morsomt og lærerig.

En af de smukkeste øjeblikke var, da de lod høre en svensk sang, en 'schlager', af Horace Engdahl. En smuk sang om nytår og, hold da fast, skilsmisse. En person lader svæve væk en kinesisk lanterne med en lille kurv, hvori der befindes seddler med ønsker skrevet på. Ønsker der svæver, hvor vinden vil hen; Ønsker, der svæver, forbrænder. Engdahl beskriver nøjagtigt den følelse, når man sorger, hvor tomheden er ikke mere fyldt af tristhed, men hvor man fornemmer, at der kan være lettelse, selv frihed.

Musikken til denne svenske schlager blev skrevet af Benny Anderson – jo, Abbas skæg! Meget smukt, og en lille perle af en sang, lige tilfældigt fundet på tærsklen af det nye år.

Jeg ønsker jer alle et sundt, glad og tilfreds 2015!

Integrrrration

Wanneer zijn de verkiezingen? Na drie jaar heeft de zittende premier het recht om verkiezingen uit te schrijven in Denemarken. 2015 wordt dus het jaar van de verkiezingen in Denemarken, al weet niemand nog precies wanneer. Ja, misschien de premier zelf, en een paar ingewijden.

Voor de zekerheid brengen de politieke partijen hun verkiezingsmachines alvast onder stoom. De grote vraag daarbij is wat Het Thema van de verkiezingen zal zijn. De vorige verkiezingen gingen om de economische ontwikkeling van Denemarken. Nu lijkt het erop dat dat het Deense vreemdelingenbeleid zal zijn.

Niet zo gek, aangezien er hier, net zoals in de rest van Europa, meer en meer vluchtelingen komen. Voornamelijk Syriërs. Waar laat je ze, is de eerste vraag. In een piepklein dorpje zonder verdere voorzieningen is misschien niet een goed idee...

Het is ook niet gek dat je dan terugkijkt om te zien hoe het is gegaan met die andere vluchtelingen en immigranten die in de afgelopen jaren hier zijn gekomen. En dan lees je artikel na artikel over al die niet-westerse immigranten die maar met z'n allen in de bijstand zitten, tegen kerstbomen en varkensvlees zijn, en vóór hoofddoekjes.

Ik kan me er nog steeds over opwinden, over het niveau waarop de integratie-discussie zich bevindt, ook al omdat het wel dichtbij komt. Ik ben namelijk óók immigrant, al zou ik dat soms bijna vergeten, en immigrantenkind. Dat laatste realiseer ik me steeds meer naarmate ik hier langer woon.

Maar vanochtend zei K. iets wat me aan het denken zette. Ik las stukken voor uit het hoofdartikel van Jyllands-Posten vandaag en raakte steeds meer opgewonden, toen hij zei “Ik ben opgehouden de integratie-discussie in Denemarken te volgen toen ik me realiseerde dat het helemaal niet meer om een inhoudelijke discussie gaat.”

En inderdaad. Want waar maakte ik me nou zo druk om? Om een opiniepeiling die vertelt dat zestig procent van de Denen vindt dat immigranten niet hard genoeg hun best doen om te integreren. En dan drie deskundigen erbij die zeggen dat het inderdaad toch wel heel erg is.

Lees de eennalaatste zin nog eens over.

[leespauze]

Het gaat erom dat zestig procent Denen iets vindt. Maar het zegt niks over of het zo is, en op grond waarvan dan wel. Wanneer doe je je best om te integreren? Wanneer ben je voldoende geïntegreerd? Hoe ziet de ideale integratie eruit?

En dan nog wat. De hele tijd gaat het over de nieuwkomers die iets moeten, of juist laten. Maar wat doen de ontvangers, de autochtonen, zelf aan integratie – behalve belasting betalen aan de staat die daar dan integratiedingen mee doet? Integratie is een wederzijds proces – de een past zich aan, de ander schikt wat in. Dat gaat nooit helemaal zonder wrijving, helaas. Maar die wederzijdsheid op het persoonlijke vlak, daar hoor je niemand over.

Een voorbeeld. Deelnemen aan het maatschappelijk verkeer, dat is een eis die aan alle immigranten, waar ook ter wereld, wordt gesteld. Deelnemen aan het maatschappelijk verkeer is op z'n allersimpelst: boodschappen doen, fietsen, naar de kroeg. Vooral in het begin is dat eng, want het is allemaal in een andere taal, je begrijpt dingen niet, je bent bang dat je je belachelijk maakt.

Maar goed, die angst overwin je, alleen al omdat je niet anders kan, en dan ontmoet je andere mensen. Denen dus. Als die dan van me weglopen, of me negeren wanneer ik in de buurt kom, dan ben ik het niet, die niet aan het maatschappelijk verkeer deelneemt. Dat is de Deen of Deense, die zich afwendt.

Die doet dat meestal niet uit hufterigheid. Die doet dat omdat die geen zin heeft in moeilijk gedoe – taal, misverstanden, bang om overvraagd te worden. En dat kan. Soms is er in je leven even geen tijd voor moeilijk gedoe. Dus dan ontwijk je dat probleem.

Maar zo ontstaat er wel een probleem voor mij: hoe word ik in een winkel geholpen zonder dat de verkoper mij helpt? Hoe vraag ik de weg zonder een Deen die antwoordt? Hoe bestel ik een biertje zonder kroegbaas? Negeren is voor mij geen optie.

Ik kan niet deelnemen aan het maatschappelijk verkeer als Denen mij negeren. Ik kan geen Deens leren als niemand met mij wil praten, behalve de leerkrachten op school. Zoals je neuken, of voetbal, uiteindelijk leert in de praktijk (en niet uit een boek) kan integratie niet zonder nader menselijk contact. Je afwenden en roepen dat de staat daar maar voor moet zorgen, is voor sommige dingen geen optie. Het is wel lekker makkelijk.

Maar dat is dus precies wat er gebeurt, met instemming van politici die het integratievraagstuk zien als een gebruiksvoorwerp om zichzelf en hun partij te kunnen profileren. Ook lekker makkelijk.

Maar lost het wat op? Nee. Integendeel. In verbale wedstrijdjes waarin iedereen elkaar opjuint om dingen weer net even wat scherper te zeggen, verruwt het spel.

Afijn. Voor de goede zaak ben ik in het Deens in de pen geklommen om weer eens wat over integratie te roepen, en Jyllands-Posten heeft geluisterd :-)

 

Sorteper

Op het gevaar af een rel te ontketenen wil ik ook een duit in het zakje doen inzake (… tromgeroffel...): Zwarte Piet!

Tot mijn grote verbazing reikt het verschijnsel Zwarte Piet tot in Denemarken, en dat helemaal zonder Sinterklaas. Allen heet hij hier sorteper. Sort = zwart, Per = Peter/Piet.

 

Eigenlijk speel ik vals want het gaat niet om Zwarte Piet, maar zwartepiet. Zoals in het kaartspel zwartepieten waarin degene, die blijft zitten met de schoppenboer, heeft verloren. In het Deens heet een schoppenboer, als je zwartpiet, sorteper. En schoppenboer is 'spar knægt' in het Deens. Ja, knægt betekent knecht. Ook dat nog. Knægt wordt trouwens ook gebruikt in de betekenis van 'rotjongen'. Verder heb ik het mannen ook bijna liefkozend horen gebruiken tegen elkaar, ongeveer zoals luidruchtige mannen in een Amsterdams café tegen elkaar kunnen roepen 'Hé pik!'

Maar ik dwaal af.

De figuurlijke betekenis van 'zwartepiet' in uitdrukkingen, zoals in het Nederlands 'iemand de zwartepiet toespelen', bestaat hier ook, alleen met kleine nuanceverschillen.

Hvem tager sorteper? Wie neemt de zwartepiet? Denen 'nemen' de zwartepiet – dat betekent dat ze de verantwoordelijkheid nemen voor een onaangename taak.

Of ze 'zijn' de zwartepiet. Jeg frygter, jeg bliver sorteper. Ik ben bang dat ik de pisang ben. Sorteper is de verliezende partij in een conflict.

Een zwartepiet wordt dus niet toegespeeld. In het Deens dan hè.

Wel degelijk een Deense speelkaart B = bonde = boer

Merk op dat we in de Nederlandse vertaling een restje tegenkomen uit een ander deel van het Nederlandse koloniale verleden, en wel het Oost-Indische deel (in tegenstelling tot het West-Indische deel, zijnde Suriname en de Nederlandse Antillen). Pisang betekent banaan in het Maleis.

Is het niet opmerkelijk dat er van het Nederlands-Indische koloniale verleden zo weinig overgebleven is in de Nederlandse cultuur? We hebben de pisang, die is denk ik nog wel een beetje algemeen, net als sateh en nasi. Maar andere uitdrukkingen zoals 'senang' (je lekker voelen), 'kakkies' (voeten), 'barang' (bagage), 'kongsi' (kliek, clubje) en 'blauwe hap' (nasi goreng zoals geserveerd in kantines in het leger) zijn toch meer voor gevorderden. En een Indische tegenhanger van Zwarte Piet: mij niet bekend.

Niet dat ik wil zeggen dat het nou zo fijn is dat het West-Indische koloniale verleden juist in de vorm van Zwarte Piet zo'n prominente plaats inneemt in de Nederlandse cultuur. Maar ik vind het wel opmerkelijk als je die impact vergelijkt met de impact van de andere kolonie die Nederland erop na hield.

Tenslotte wil ik nog kwijt dat we van de hele Zwart Piet-controverse kunnen leren dat het grofweg honderdvijftig jaar duurt voor een emigrant/allochtoon door autochtonen als een van de hunnen in de armen word gesloten. Als emigrant word ik daar toch een beetje treurig van.

Sorteper. Spel en ook populaire (ouderwetse) poezennaam

Groenland, gekleurd door de geschiedenis

Je zou het bijna vergeten en in het dagelijkse leven merk je er niet veel van, maar Groenland is een deel van het Deense Koninkrijk. Daarom zijn het ook de Denen, die zich druk maken over een deal voor een onderhoudscontract die de Amerikanen hebben gesloten met een Deens bedrijf na een aanbestedingsronde.

Klinkt saai? Het wordt spannend: landjepik, minderheden, Koude Oorlog...

Thule Air Base ligt aan de linkerkant van Groenland. Groenland is groter dan Noorwegen, Zweden en Finland bij elkaar, en ligt nóg noordelijker.

Maar ook westelijker. Dichter bij de VS dus. En in de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Amerikanen Groenland als een springplank om vanuit de VS naar Europa te komen.

Dat was een beetje pikant, omdat Groenland Deens is en in die periode 'onder' Nazi-Duitsland viel, maar zo ver kwamen de Duitsers niet. In Washington zat een erg eigenwijze Deense ambassadeur, Henrik Kauffmann, die op eigen houtje goedkeurde dat de Amerikanen daar een luchtbasis mochten bouwen.

De Denen wilden na de oorlog de Amerikanen weer weg hebben. De Amerikanen wilden hun luchtbasis en eigenlijk heel Groenland wel hebben en deden een bod: honderd miljoen dollar. Maar de Denen sloegen dat af. Best een woeste daad, als je nagaat hoe het land na de Tweede Wereldoorlog om geld verlegen zat.

De luchtbasis bleef gewoon bestaan, al bleef dat een teer punt tussen Denemarken en de VS. Aan de ene kant moesten ze als trouwe NATO-bondgenoten meedoen met de Koude Oorlog. Aan de andere kant wilden ze toch een schijn van onafhankelijkheid en neutraliteit ophouden, want Sovjet-Rusland zat wel erg dichtbij. Een deel van Denemarken is zelfs aan het eind van de Tweede Wereldoorlog nog even bezet geweest door de Russen: het eiland Bornholm.

En wat vonden de Groenlanders daar nou van?

Die hadden in de Tweede Wereldoorlog van de vrijheid geproefd. De Denen hadden tot die tijd het land afgesloten voor de vrije handel, maar in de oorlog golden die regels niet meer. Het land dekoloniseerde rap. Denemarken probeerde nog te redden wat er te redden viel. Zo kreeg het in 1953 de status van een gewone Deense provincie, in 1979 kreeg het zijn eigen parlement, en in 2009 werd Groenlands de officiële voertaal.

Nu 'doet' Denemarken alleen nog Buitenlandse Zaken en Defensie voor Groenland. Verder staan ze er zelf voor – met z'n zesenvijftigduizenden.

Groenland heeft op een aantal punten heel andere belangen dan Denemarken. Zo was lidmaatschap van de EU, met bijbehorend visserijbeleid, niet handig voor de Groenlanders, die buiten de visserij niet veel andere middelen van bestaan hebben. Daarom stapten ze uit de EU.

Verder schijnt Groenland enorm veel kostbare grondstoffen te bezitten. Alleen is het erg moeilijk om daar bij te komen, zo onder het ijs en de sneeuw. En de gevolgen voor het milieu zijn ook niet te overzien.

Veel Groenlanders willen wel af van de Deense bemoeizucht (vermengd met een slecht geweten over de koloniale uitbuiting). Ze willen graag zelf hun zaken regelen, en niet gehinderd worden door Denen die de Groenlandse natuur en het Groenlandse 'natuurvolk' willen beschermen.

Is het trouwens wel beschermen? Diezelfde Deense goede wil leidde in de jaren vijftig en zestig tot een verplichte exodus van jonge kinderen die in Denemarken naar school moesten om daar te worden opgeleid. Daarna moesten ze terug naar Groenland, waar meestal geen werk voor ze was, en waar zich ook niet meer thuis voelden.

Maar ik dwaal af.

Kort samengevat: Groenland is een enorm land met (waarschijnlijk) een godsvermogen aan delfstoffen. En met weinig mensen, en dus met te weinig koop- en menskracht om dat zelfstandig aan te kunnen, dus er moet hulp van buitenaf bij. Hoe onbaatzuchtig is die hulp?

Daarom is dat onderhoudscontract, waarmee dit verhaal begon, zo suspect. Er liep een aanbestedingsprocedure om het onderhoud aan de luchtmachtbasis (van benzinetoevoer tot eerstehulp-dozen tot IT), en vanaf 2015 mag het Exelis dat uitvoeren. Exelis is een papieren bedrijf, gevestigd in een postbus in Helllerup, en eigendom van Vectrus. Vectrus is een gigantisch bedrijf, gevestigd in Chicago, dat het onderhoud doet voor het Amerikaanse leger op allerlei plekken in de wereld.

Maar nu liggen er afspraken, daterend van de jaren vijftig, dat alleen Deense bedrijven onderhoud mogen doen, en dat Groenlandse werknemers dat uitvoeren. Het lijkt erop dat de Amerikanen zich via een postbus onder die afspraken uit willen wurmen.

De Denen werpen zich wel op als de verdedigers van Groenlandse belangen, maar het bedrijf dat het werk nu doet, is een Deens bedrijf waarvan de meeste aandelen in handen zijn van MT Højgaard – een weg-, water- en mijnbouwgigant, gezeteld in Aarhus.

Dit is maar een van de vele voorbeelden die er zijn te geven van de moeizame, ex-koloniale verhouding tussen Groenland en Denemarken. Een verhouding, en een voorbeeld trouwens ook, waarin niet zo makkelijk de 'goeien' en de 'kwaaien' van elkaar zijn te onderscheiden.

En ten slotte: ook een voorbeeld van hoe de geschiedenis zakelijke afspraken overschaduwt met diep gevoelde sentimenten van beide partijen.

Een soort zwartepiet-geschiedenis, maar dan in het wit en heel groot.In afmetingen, en in cold cash.

Denemarken en IS

De kwestie-IS heeft een Deense vertakking gekregen, eentje die de Deense gemoederen zo verhit dat alle nieuwsbulletins ermee openen de laatste dagen.

Het gaat om de vrijlating van de man die in februari 2013 een moordaanslag pleegde op Lars Hedegaard.

Lars Hedegaard is historicus, journalist en schrijver. Zie meer hier. In het kort: marxistische geschiedenisleraar met vlotte pen leeft zich uit op islamkritiek. Zijn publicaties zijn nogal polemisch getoonzet. Er werd polemisch teruggedaan, en zoals dat heden ten dage in pittige discussies gebruikelijk schijnt te moeten zijn, werd hij met de dood bedreigd.

En één iemand voegde de daad bij het woord. Vermomd als postbode leverde de 27-jarige B.H. een pakje af bij Hedegaard en schoot hem naar het hoofd. Mis. Daarna ketste het pistool en maakte de nep-postbode zich uit de voeten.

In april 2014 werd de verdachte man aangehouden op een vliegveld in Turkije. Hij heeft een Libanese achtergrond en Deens staatsburgerschap. In afwachting van uitlevering naar Denemarken ging hij de Turkse gevangenis in.

Begin oktober kreeg Lars Hedegaard te weten via de PET (de Deense AIVD) dat de verdachte man was losgelaten. Meerdere verzoeken van de Deense regering om opheldering werden niet gehonoreerd door Turkije. Pas gisteren werd bekend dat de man was berecht door een Turkse rechtbank en daarom was vrijgelaten.

Maar er gingen ook geruchten dat de nep-postbode was uitgeruild, samen met een groep anderen, aan IS. Dit om de Turkse consulaatmedewerkers in Mosul vrij te krijgen, die sinds juni gevangen waren door IS. Die werden overigens in september vrijgelaten.

Als dat waar zou zijn, zit er wel wat in Lars Hedegaard's bewering, dat hij denkt dat de nep-postbode niet in z'n eentje handelde, maar in opdracht van iets of iemand. IS in dit geval – waarschijnlijk.

Maar we weten het niet. Ondertussen wordt de kwestie-Hedegaard politiek gemolken voor wat het waard is door de oppositie, met name door Dansk Folkeparti en Enhedslisten (uiterst rechts resp. uiterst links). De regering moet een daad stellen. Maar welke?

Niet onterecht wijst Søren Pind, lid van de Venstre-partij en parlementslid, erop dat de Turkse woordvoerders niet hebben gezegd waarom B.H. is vrijgesproken door de lokale Turkse rechtbank. Ook is onduidelijk waar de man nu is.

Hedegaard is er overigens niet bang voor dat B.H. terugkomt naar Denemarken om zijn klus af te maken. 'Ze sturen gewoon een ander'.

Ze. IS?

1864 on TV

Aan de buis gekluisterd zitten. Cola, pinda's, chipito's, en maar kijken! En dan daarna er met z'n allen over praten, de volgende dag. In de tijden van Mies Bouwman en Rudi Carrell ging dat nog, maar nu gaat dat anders

Gisteravond ging '1864' van start – een grootscheepse Deense dramaserie over de oorlog die in Denemarken zulke diepe littekens heeft achtergelaten.

https://www.youtube.com/watch?v=PK4D7C49vjI

 En dan bedoel ik niet de Tweede Wereldoorlog, maar de Tweede Duits-Deense Oorlog. De serie is losjes gebaseerd op twee boeken over die periode van journalist Tom Buk-Swienty – Slægtebank Dybbøl en Dommedag Als. Zie voor meer uitleg hierover hier en hier.

Natuurlijk zat ik ook klaar op de bank om acht uur 's avonds. En ik keek ook mee op Twitter, want tegenwoordig hoef je niet meer te wachten tot de volgende dag om collectief te herkauwen.

Mijn tijdlijn sidderde bij elke BD (bekende Deen) die in beeld kwam. 'Kasper Juul!' Ja, Borgen. 'Brigitte Nyborg!' Idem. Maar ook 'Kaj Holger!' en 'Finn!' – hoofdrolspelers in de series Krøniken en Taxa. Series die niet hun weg hebben gevonden naar Nederland.

De serie zit vol bekende Denen en dat is op zich al leuk. Daarnaast is de serie op bijna BBC-achtige wijze aangekleed, tot in de puntjes verzorgd, heel mooi.

Ik werd alleen niet verliefd op een personage. Een personage moet je grijpen. En dat gebeurde niet, gisteravond. Misschien omdat het de eerste uitzending was, waar alles en iedereen moest worden geïntroduceerd. Zoals gezegd kwam lichting na lichting van de theaterschool voorbij, het was druk op de buis, dus tijd voor intimiteit was er niet echt.

En wat voor intimiteit moest doorgaan, was een onanie-scène, waar drie jongetjes in een hooiberg het edele handwerk bedreven en waarvan er eentje het resultaat in een potje opving. Waar dit alles (de scène, de inhoud van het potje) toe moest dienen, behalve het choqueren van de brave burger, werd me niet duidelijk.

Verder werd er nogal wat afgemept tussen de hoofdpersonen, iets waar mijn twittertijdlijn het nogal moeilijk mee had. Eén mepscène vond ik ook onbegrijpelijk: twee jongetjes worden valselijk beschuldigd van diefstal door De Baron. Vader geeft de jongens een mep, en als later blijkt dat het allemaal een misverstand was, toont vader berouw en nodigt hij zijn zoons uit om hem terug te slaan. Volgens mij loopt hier de serie niet helemaal in de maat met wat de pedagogische inzichten anno 1864 (of ietsje eerder) waren, wat de vader-zoon-verhouding betreft.

Is dit het Deense antwoord op Downton Abbey? Want dat wens ik Danmark Radio wel toe, na alle genoegens met Borgen. Maar ik ben nog niet helemaal overtuigd. Tot nu toe lijdt de serie een beetje aan wat Borgen-3 ook aankleefde: maatschappelijke relevantie. De onderwerpen moesten aanhaken bij de Deense actualiteit, dus dan zagen we Birgitte Nyborg opeens off-character neuzelen over prostitutie of lobbyisten. En in 1864 ging het dan opeens over een moeder die heel dapper verhaal gingen halen bij De Baron, dwars door alle rangen en standen heen. Zo egalitair was Denemarken toen echt nog niet.

Ik geloof dat ik het boek toch leuker vind. Maar volgende week kijk ik weer!

Jens Otto Krag, real-life Borgen

Eigenlijk wou hij schrijver worden. En natuurlijk wilde hij ook de wereld veranderen.

Maar het liep anders. Jens Otto Krag werd minister, premier zelfs, een van de vaders van de Deense welvaartsstaat en hij loodste Denemarken de EU (toen nog Europese Gemeenschap) in.

Vandaag is het honderd jaar geleden dat hij werd geboren in Randers. Randers is een kleine drukke stad ten noorden van Aarhus en onder de meeste Nederlanders latent bekend van de handendroogblazer DanDryer. Ik heb tenminste vele malen bijna gedachteloos het etiket van die machine gelezen terwijl ik wachtte tot mijn handen werden droog- en warmgeblazen. Dan Dryer, Randers.

Maar ik dwaal af.

Jens Otto Krag was een veelbelovende leerling. Jong al politiek geïnteresseerd, maar ook romantisch en en druk bezig met schrijven. Een slim jongetje, gekoesterd door zijn moeder, met een vader die er maar steeds niet in slaagde om zijn winkels goed te laten draaien. Steeds moest de (rijke) familie van zijn moeder bijspringen. Tussen zijn ouders was de verstandhouding vaak zo slecht dat ze alleen nog maar via de jonge Jens met elkaar spraken. Een eenzame en eng-verantwoordelijke rol.

Na zijn eindexamen vloog hij uit naar Kopenhagen om economie te studeren en daar gleed hij, bijna zijns ondanks leek het, de politiek in.

De sociaal-democratische politiek, want wat hem fascineerde was hoe je met politieke planning de ergste uitwassen van het kapitalisme kon tegengaan. Naast zijn baan op het ministerie voor Vareforsyning (letterlijk vertaald: warenvoorziening – hield het midden tussen handel en distributie) schreef hij artikelen voor sociaal-democratische bladen en gaf hij lessen op volkshogescholen en partijscholen over economie en financiële politiek.

En zo komen we in een soort real-life Borgen terecht. De prequel, zeg maar. Terwijl de Tweede Wereldoorlog woedde, begon hij alvast het Denemarken van de toekomst te ontwerpen. Hij kon goed schrijven en uitleggen en kreeg een reputatie als denker. Hij schreef 'Fremtidens Danmark', een geschrift van de sociaal-democraten over hoe Denemarken zich sociaal-economisch uit het naoorlogse moeras moest trekken. Al kwamen de sociaal-democraten niet direct in de regering, gezaghebbend was dat boek wèl. En later als minister van (buitenlandse) handel, van economie, van arbeid, van buitenlandse zaken, kreeg hij de gelegenheid om die gedachten in daden om te zetten. Hij leidde drie kabinetten als premier. En als rechtgeaard republikein viel hem ironisch genoeg de eer te beurt als premier om de nieuwe koningin aan Denemarken voor te stellen toen de oude koning overleed.

Maar Jens Otto Krag was ook een levensgenieter. Vanaf zijn studietijd hield hij het vol om na een dag werken stevig de bloemetjes buiten te zetten, om de volgende ochtend om vijf uur nog even te werken aan dossiers en te schrijven aan artikelen. Wein Weib und Gesang, en dan vooral die eerste twee. Hij was een womaniser van jewelste. Vanaf een afstandje, en zeker met 'de kennis van nu', leek het alsof hij gevangen was in een vlucht naar voren. Verdrijf de eenzaamheid met meer werk, en weer een andere vrouw, en nog een, en nog een.

Ten langen leste trouwde hij met Birgit Tengroth, een Zweedse filmster/schrijfster, maar dat huwelijk liep tragisch snel stuk. Toch wierp hij zich in een tweede huwelijk, deze keer met een Deense filmster en theaterdirecteur, Helle Virkner. Ze waren de Kennedy's van Denemarken: glamour en politiek waren een gelukkig huwelijk aangegaan.

Zo leek het tenminste, voor een tijdje. In 1973 kwam het tot een scheiding. Een jaar eerder had hij de Deense nationale politiek vaarwel gezegd, meteen nadat hij Denemarken de EU had ingeloodst.

Na een paar valse starts in andere banen, onder andere hier aan de universiteit van Aarhus, keerde hij terug tot zijn eerste liefde, de schrijverij. Geen fictie, maar mémoires. Hij was toeschouwer in zijn eigen leven geworden, en daar werd hij niet gelukkig van.

Op 22 juni 1978 overleed hij in zijn vakantiehuis in Skiveren, achter de schildersezel, 63 jaar oud.

Dat is Jens Otto Krag in het kort (en grotendeels ontleend aan de spannende biografie van Bo Lidegaard).

Mindebegivenhed - Jens Otto Krag f. 15.9.1914

Even dacht ik dat ik verkeerd was. Mensen in witte pakken drentelden opgewonden rond op de hoek van Jens Otto Krag Plads, maar ik was toch echt bij de herdenkingsplechtigheid van Jens Otto Krag's honderdste geboortedag. Langzamerhand kwamen er meer mensen. Meest zestigers en zeventigers. Wandelstokken. Pijprokers. Hier en daar aanmerkelijk jongere partijtijgers. Er werd veel omhelsd en gegroet. Kameraden.

Op 15 september, om acht uur 's avonds, kwam Jens Otto Krag ter wereld op de Stemannsgade (nu een zijde van het spiksplinternieuwe plein dat zijn naam draagt). Zoon van een tabakshandelaar, later econoom, sociaal-democratisch politicus, uiteindelijk premier van Denemarken, en, allerbelangrijkst: een van de architecten van de Deense verzorgingsstaat (zie meer over hem in mijn andere posting)

Zo'n vijftig, misschien zeventig mensen stonden bij elkaar op het lichtelijk verwaaide plein. Aan twee zijden nieuwbouw (een school en Randers Kunstmuseum), een uitkijkje op Randers' haven, en het oude appartementencomplex waar de kleine Jens Otto woonde met zijn ouders - totdat ze naar een kleiner huis gingen, want vader Krag's zaak liep niet goed.

De mensen in de witte pakken bleken actievoerders tegen de afbraak van de Deense verzorgingsstaat. De rest van het publiek keek een beetje bezorgd naar ze. Die witte clowns zouden hun feestje toch niet gaan verstoren? En ook de familieleden van Krag, hier aanwezig, op hun ziel trappen?

Dat deden ze niet. Geen onvertogen woord viel toen de diverse plaatselijke partijkameraden Jens Otto Krag huldigden. Hun kreten hadden ze al op de stoep en op de straat gekrijt. En ook niet toen zij en Krag's familie bloemen legden bij de buste van Krag. De fotografen renden opgewonden heen en weer en lieten de bobo's de linten aan de bloemen schikken. Binnen twintig minuten was het voorbij.

Maar toen verplaatste de groep zich naar het gemeentehuis van Randers. Daar zou de gemeente een portret van Randers' meest bekende zoon ontvangen, en Helle Thorning-Schmidt, premier en partijgenoot, zou het portret onthullen.

La Helle deed even op zich wachten, en om kwart over elf begonnen de klokvaste Denen wat te morren, maar toen ze eenmaal binnen was en  haar speech gaf, hingen ze aan haar lippen. Ze kan het, die Thorning-Schmidt! Soepel verbond ze haar recente China-reis aan Jens Otto Krag's Europa-politiek, zijn schrijftafel-pragmatisme ('Geef me een bureau, dan zal ik de dingen in orde maken') aan wat in het hedendaagse jargon 'resultaatgerichtheid' heet.

Helle Thorning-Schmidt in haar element

En zo ziet het portret eruit. Staatsman Krag, vervat in een lichte en een donkere zijde. De fascinatie van Denen voor hem hangt niet alleen samen met zijn politieke werk, maar ook met zijn raadselachtige persoonlijkheid. Een kruising tussen Den Uyl en Amy Winehouse.

Met schaduwzijde

Ook Randers' burgemeester Claus Omann Jensen zwaaide Jens Otto Krag lof toe, wat best bijzonder is voor een niet-kameraad, want hij is van de liberaal-conservatieve Venstre-partij. Hij gebruikte ook de gelegenheid om Krag's Europa-gezindheid te koppelen aan de bestrijding van vreemdelingenhaat: 'In Europa zijn we allemaal op verschillende plaatsen geboren, maar we zijn allemaal gelijk geboren'. En dat was, in mijn ogen dan, best een politiek statement want sinds de zomer is de Venstre-partij nogal verdeeld over vreemdelingen. Eén stroming wil immigratie voor sommige groepen makkelijker, en voor anderen (lees: niet-westerse immigranten en vooral moslims) juist moeilijker maken. De andere stroming, waar Omann Jensen blijkbaar toe behoort, is daar fel tegen.

Let op de onvermijdelijke PH-Deens-design-lamp

Daarna ging het buffet open en verdween de smørrebrød als sneeuw voor de zon. Een feestje werd het. Wel wat melancholiek, maar toch: een feestje. Voor de sociaal-democratie en voor Jens Otto Krag, en zijn gedachtengoed. Want hij had dat, en in abundante hoeveelheden, en Denemarken heeft daar wel bij gevaren. Daarover later meer.

Trængsel og alarm

Lees nooit een boek in het openbaar vervoer, het kan tot grote misverstanden leiden.

Gisteren was er groot alarm in Kopenhagen. Een man die zich verdacht, want zenuwachtig, gedroeg, was gesignaleerd op het hoofdstation van Kopenhagen, en later in de metro.

Toen zijn rolkoffertje om- en openviel werd hij helemaal zenuwachtig. Er waren wat snoeren te zien, maar hij borg die snel weer op om weer, zachtjes mompelend, in zijn boek te zitten lezen. Titel: 'War on Terror'.

Een medepassagiere vond het maar niks.

Binnen een paar uur tijd stonden Twitter en Facebook roodgloeiend van de berichten en foto's en oproepen omtrent de man en was de politie in verhoogde staat van paraatheid gebracht. Maar geen spoor van de man zelf.

Een paar uur later werd de politie gebeld. 'Jullie zoeken mij. Ik ben Alisiv Ceran, student Engels en Mandarijn, was naar een examen buitenlandse politiek, had mijn telefoon uitgezet en zie nu pas wat er allemaal gaande is. Mijn vrienden hebben me gewaarschuwd dat ik verdacht word van terrorisme. Ik heb me opgesloten op een gehandicaptentoilet want ik durf niet naar buiten vanwege het gesunde Volksempfinden. Willen jullie me bevrijden?'

Zo ongeveer.

En dat deed de politie gelukkig. Met het geweer in de aanslag, want je weet maar nooit.

Twee dingen vallen op.

Anno nu moet je je eigen printer meenemen naar een examen. Dat is trouwens niet alleen zo op de universiteit (hoewel ik Kees er nog nooit over heb gehoord), maar het geldt ook voor de leerlingen die eindexamen doen van de middelbare school. Verlengsnoeren hebben ze blijkbaar wél in voldoende mate. Communicatieplatformen à la Blackboard ook. Maar electronisch examen doen met je eigen laptop, dat kan niet.

En je kan maar beter geen donkere huidskleur, een volle zwarte baard hebben EN een boek lezen over terrorisme.

Denemarken heeft een serieus racismeprobleem. Niet iedereen die een zwarte baard heeft en een boek over terrorisme leest, is een terrorist. Niet iedere Aziatische vrouw is een postorderbruid uit Thailand. Niet elke Roemeen is een dief. Maar mannen met zwarte baarden, Aziatische vrouwen en Roemenen – en zij die er zo uitzien – worden wel behandeld als uitschot.

Ik vrees dat het in Nederland geen haar beter is. En dat boek, ik ben er nog steeds niet achter van wie het is!

Sensommerdag

En  was tropisch Denemarken afgelopen. Juni, juli en het eerste deel van augustus waren stralend, schitterend, bepaald regenloos zodat het gazon zo ongeveer naar de vaantjes ging, en opeens was het kil.

Het wordt vroeger donker, merkte ik opeens van het weekeinde, en stak voor het eerst sinds maanden weer eens (heel Deens) kaarsen aan.

Vanochtend reden we via een omweg over Hornslet naar het werk, en toen zaten we opeens in de mist. Of hoge bewolking. En het rook raar - naar geploegde aarde. En van sommige bomen worden de blaadjes geel. De wingerd die hier de universiteit bekleedt, begint ook al te kleuren.

Maar overdag kun je nog prima in een zomerjurk rondbanjeren, dus dat doe ik met overgave. Nog even.

Zeilen kan ook nog wel, zelfs 's avonds, maar de starttijden van de clubregatta worden vervroegd naarmate het seizoen vordert. En die dikke trui kan ook wel weer mee.

Zucht. Heimwee naar de zomer.

Første skoledag

Gisteren was de eerste schooldag voor een hele jaargang in Denemarken. Tegelijkertijd was het ook de eerste schooldag voor alle Folkeskole-leerlingen (= grofweg: basisschoolleerlingen) van Het Nieuwe Regime: de Skolereform.

De Deense basisschool is langer gaan duren. Per dag dan. Leerlingen beginnen op hun zesde, en eindigen op hun vijftiende (gemiddeld). De school duurt nu van 8-14 uur voor de kleinsten (eerste t/m derde klas), 8-14.30 uur voor de vierde t/m zesde klas, en 8-15 voor de 7e t/m 9e klas.

Grofweg zoals in Nederland dus.

Maar in Denemarken is deze verlenging van de schooldag ongehoord voor velen. Kinderen kunnen niet meer naar hun sportclub. Maar ze krijgen wel per dag 45 minuten bewegingsles op school. BSO's worden uitgekleed (kinderen zitten immers langer op school) en scholen bieden huiswerkcafé's aan, die nu nog vrijwillig zijn maar later verplicht zullen worden.

Achtergrond van deze schoolhervorming is, bruut gezegd, tweeledig. Denemarken scoort relatief laag in de PISA scores, en die moet omhoog. Kinderen moeten daarom niet alleen harder maar in elk geval langer leren.

De andere reden is dat leraren geld kosten en op deze manier worden ze gedwongen langer te werken tegen hetzelfde loon. Daar was vorig jaar protest over, en dat leidde tot een lockout (zie hier), en dat verloren de leraren. Over de eerste schooldag hing dus ook een beetje een zwarte wolk.

Veel ouders zijn ook tegen de skolereform. Niet uit solidairteit met de meesters en juffen, maar omdat ze vinden dat de overheid ingrijpt in het privé-gezinsleven, en dat de het de vrijheid van kinderen beknot.

In zijn blog kijkt hoofdredacteur Tom Jensen van Berlingske Tidende er wel wat anders tegenaan. Ten eerste zijn Deense kinderen al een paar maanden nadat ze geboren zijn 'geïnstitutionaliseerd'. De overgrote meerderheid van ouders werkt immers allebei (en meestal fulltime), kinderopvang is wijdverspreid en goed georganiseerd, dus hoeveel vrijheid neem je ze nou af als ze een uur langer op school blijven en een uur korter naar de BSO gaan? Verder zitten pa en ma nog steeds op hun werk, het gezinsleven staat overdag uit tot etenstijd, dus zo veel inbreuk vindt daar ook niet plaats, aldus Tom Jensen.

Het zal velen verbazen maar vroeger vond ik het altijd heerlijk om naar huis te gaan en een tijdje alleen te spelen. Niet de hele tijd dat gedoe van anderen om je heen, maar klooien op je kamer met je poppenhuis, je Barbie, je cowboys. Of gewoon lekker lezen: Pim en Pom, Meester Pompelmoes (en de Mompelpoes), de encyclopedie die mijn ouders speciaal voor mijn broer en mij hadden aangeschaft. Het lijkt me erg onrustig om kind te zijn tegenwoordig. Of idealiseer ik dat nu?

At vise flag (met update)

I Vlag tonen, kleur bekennen. Als het om vlaggen gaat, hebben Denen daar geen moeite mee. Op kantoor hebben we een mini-vlaggenmast met Dannebrog (zo heet de Deense vlag), die op tafel verschijnt bij verjaardagen. Gewoon tussen de koek en de koffie.

Bij verjaardagen, maar ook als je visite verwacht, gaat de vlag uit. In het begin denk je 'wat een nationalistische figuren zijn die Denen toch', maar meerdere Denen hebben me verzekerd dat je dat niet zo moet zien. Ten eerste is de vlag van het volk, niet van de hoge omes. Ten tweede vlag je wanneer het jou goeddunkt – dus niet alleen voor de koningin, voor bevrijdingsdag, voor Kerstmis of Grondwetsdag, maar ook omdat je jarig bent, of omdat je buurmeisje jarig is en het hele dorp dan gezellig meevlagt. Of als er iemand uit je omgeving overleden is en je dan de vlag halfstok hijst.

Dus toen het op 23 juli nationale rouwdag was in Nederland vanwege de neergestorte MH17, vond ik dat ik ook moest vlaggen.

De huiselijke manier waarop Denen omgaan met hun vlag zou je bijna doen vergeten dat de symbolische waarde ervan uiteindelijk toch te maken heeft met territoriumdrift. Het sierlijk afpissen van je eigen domein. En dat wil ik ook wel eens! Als immigrant bekruipt je af en toe de onbedwingbare behoefte om te laten zien wie je bent, kleur te bekennen – en af en toe even met je landsvlag te zwaaien.

Maar, zo bleek, daar zijn wetten voor. Of eigenlijk: tegen. In Denemarken mag je niet zomaar de vlag van je land hijsen. Ik kwam erachter dat je daarvoor toestemming moet hebben van de politie. Na een bezoek aan de plaatselijke politieagent, die me aankeek alsof ik 'm voor de gek hield met mijn verzoek, stuurde ik een keurige brief naar het hoofd van politie van Oost-Jutland. Ik ontving prompt een mailtje met de vraag, op welke dagen ik wilde vlaggen. En daarna hoorde ik twee jaar niets meer.

Tot eind vorige week.

Toen ik op nationale rouwdag vlagde, was dat eigenlijk illegaal. Om mijn slechte geweten te sussen stuurde ik een mailtje ter herinnering naar de politie. En na tien dagen kreeg ik een mailtje terug met toestemming.

Aan de toestemming zijn wel een paar voorwaarden verbonden. Zo MOET de Dannebrog ook gehesen zijn, en MOET de Dannebrog groter zijn dan de vlag van het andere land. Ook mag ik niet de Nederlandse vlag hijsen op de officiële Deense vlaggedagen.

Nou, daar kan ik wel mee leven. 15 augustus (bevrijdingsdag WO II Azië) gaat de hele lappenwinkel legaal de mast in!

Update: op weg naar huis kwam ik een Palestijnse fietsdemonstratie tegen, rijkelijk behangen met vlaggen. Eens kijken hoe snel de vlaggenwet erbij gehaald wordt de komende dagen!

In, Spin - geen nieuws

Na weer een lange vergadering heeft de Venstre-partij (soort VVD met CDA-achtige trekjes) besloten dat fractievoorzitter Lars Løkke Rasmussen mag blijven. Al drie bonnetjes-affaires heeft hij achter de rug (zie hier) maar na rijp beraad heeft de Venstre-partij besloten dat ze als één man achter Lars Løkke zullen staan. En daarmee basta!

Alle Venstre-leden vertellen desgevraagd dat de partij nu rust nodig heeft, dat Lars Løkke wel weer vertrouwen moet opbouwen, en dat de partij bij monde van het bestuur nu gesproken heeft en dat ze als goede democraten daarmee instemmen. Ook als ze de laatste dagen hebben laten weten dat ze vonden dat LLR moest aftreden als fractievoorzitter.

Geen nieuws, zou je kunnen zeggen. Toch was het groot nieuws in Denemarken. En het werd groot gebracht: live op radio en tv, live-blogs, updates, uren achtermekaar.
En dan: niks aan de hand, doorlopen alstublieft. Real life Borgen.


Wat was er aan de hand?

'Onze' Lars
Venstre heeft het moeilijk. In de Europese verkiezingen hebben ze stemmen (en twee zetels) verloren, terwijl Dansk Folkeparti stemmen (en een zetel) heeft gewonnen. Venstre moet nu een strategie bedenken om stemmers terug te lokken. Je vraagt je dan af wat maakt dat ze denken, dat een man die slordig met zijn bonnetjes omgaat, hun beste troef is.

Heeft het te maken met de mogelijk aanstaande verkiezingen? In Denemarken bepaalt de zittende premier wanneer de verkiezingen plaatsvinden, en dat wordt meestal een maand tevoren aangekondigd. In zekere zin is het dus altijd campagnetijd in Denemarken. En in campagnetijd kun je het je niet veroorloven om eens lekker onderling te gaan lopen bekvechten, want je moet te allen tijde een lijsttrekker hebben die meteen ten strijde kan trekken.

Lars Løkke kan dat. Hij is al eens premier geweest, hij doet het goed bij de Venstre-kiezer die staat voor het Denemarken van de kleine man, met een nestgeur die niet per se de jouwe hoeft te zijn, maar die toch iets bekends heeft voor veel Denen. Dat is de 'højskole'-vleugel in de partij – die verwijst naar de rol de volkshogescholen hebben gespeeld in het Denemarken van de negentiende eeuw. In die periode kwam de Venstre-partij tot bloei, en waren de volkshogescholen de plekken waar de potentiële Venstre-kiezers (de kleine boeren en ambachtslui) zich ontwikkelden.

Dat hij via de bonnetjes-affaires heeft bewezen dat hij niet zo hoog scoort qua burgerfatsoen, is iets wat deze Venstre-kiezers hem kwalijk nemen. Maar niet genoeg om de andere vleugel in de partij de ruimte te geven. Dat is die van de 'handelshøjskole': de hoger opgeleide, bevlogen, leider-achtige, zakelijke en behoudende Denen.

Dan is er nog een andere breuklijn in de partij en dat is die tussen de parlementsleden en de lokale politici in het land. De afgelopen dagen hielden de nieuwszenders en -bladen lijstjes bij met burgemeesters die zich voor of tegen het aanblijven van Lars Løkke hadden uitgesproken. En ook een lijstje met degenen die nog geen beslissing hadden genomen. Parlementsleden die vóór Lars Løkke zijn, maar die uit een kieskring komen die tegen Lars Løkke is, hadden het gisteren moeilijk.


Nu hebben de tegenstanders van Lars Løkke iets uit te leggen, maar gelukkig is kunnen ze zich verschuilen achter de democratische partijdiscipline. En zo hoort het ook.

Spinnijdig
De parlementaire journalistiek heeft ook iets uit te leggen. Toen ik gisterochtend de Jyllands-Posten uit de brievenbus haalde, was de algehele teneur nog 'Lars Gaat Door'. Maar in de middageditie op internet stond er al een groot interview met zijn gedoodverfde opvolger, Kristian Jensen, en de aankondiging dat Lars Løkke Rasmussen zich 's avonds, na de vergadering van het Venstre-hoofdbestuur, zou terugtrekken.

Als kwijlende katten voor een muizenholletje hadden de journalisten zich voor de ingang van het hotel in Odense neergelaten. Helemaal klaar voor het prinsendrama van de opvolgingsstrijd. Regelmatig werd de radio-uitzending onderbroken voor een update (of een herhaling daarvan) waarin de journalist van dienst langs z'n neus weg zei ' Wanneer Lars Løkke gaat aftreden, dan...'
Op televisie zag ik een fraai in beeld gebracht interview tussen tv-commentator Niels Krause-Kjær (en ex-perschef voor de Conservatieve Partij) en parlementair journalist Per Mathiessen van EkstraBladet. Matthiessen is de man die de twee laatste bonnetjes-affaires van Lars Løkke aan het licht heeft gebracht, en op Krause-Kjærs vraag of EkstraBladet nog nieuwe bonnetjes-affaires op de plank had liggen, glimlachte Mathiessen fijntjes en zei 'Daar kan ik niets over zeggen.'

Vanochtend vertelde de wekkerradio dat Lars Løkke partijleider blijft. Hoongelach daverde door de sociale media over al die parlementaire journalisten die het zo zeker dachten te weten en die urenlang naar een deur keken.

Jyllands-Posten ging bij monde van commentator Christine Cordsen door het stof, en legde uit hoe het kwam dat ze de uitslag het verkeerd voorspeld hadden. Het lag niet aan hun bronnen, nee, het gebeurde nou eenmaal wel eens dat die de zaken anders inschatten dan ze hadden gedacht.

Zou de krant zijn gemanipuleerd door de bronnen? Met andere woorden, was de krant zelf slachtoffer geworden van spin? Christine Cordsen antwoordde, dat ze nog steeds van mening is dat het waar was toen ze het opinie-artikel schreef. En ja, de druk om zo snel mogelijk te publiceren en een scoop te halen is er wel degelijk, niet in het minst vanwege de online media.

De boodschapper van het nieuws krijgt weer de schuld. En ik moet eerlijk zeggen dat ik me nu een beetje schaam om journalist te zijn. Urenlang voor een deur liggen, elkaar interviewen over wat er misschien wel gaat gebeuren, het verdient allemaal geen schoonheidsprijs. Wat een arremoe. Laten we, heel mild, concluderen dat het een gevolg is van de technische mogelijkheden. Stel dát er iets gebeurt, dan moet je erbij zijn om het meteen in de ether te kunnen gooien. Met een straalwagen, draadloze verbindingen en de hele retteketet. Want als je dat niet doet, dan heb je 'verloren'.

Maar waar ik zelf nog het meeste over ben gevallen is het superieure lachje van Per Mathiessen, die op een duidelijke vraag, nl. 'Ben je bezig met nieuwe dingen, wat Lars Løkke betreft?' gewoon geen antwoord geeft.

Hoe moeilijk kan het zijn? Als je niks hebt, zeg je nee. En als je wel iets hebt, dan zeg je ja, maar dat dat naar buiten komt als je klaar bent met je werk. Misschien ben ik naïef, maar ik vind dat het je eerste taak als journalist is dat je je publiek informeert – niet dat je informatie naar buiten laat druppelen op een moment dat jouw krant of programma toevallig het leukste vindt. Daarmee beïnvloed je de politieke besluitvorming op een voorkennis-achtige manier, en dat deugt niet. Er zijn al vragen gesteld bij de timing van de laatste bonnetjes-affaire, nl. vlak voor de Europese verkiezingen. Overigens barstte de Skatte-dag, de belastingaffaire waar huidig premier Helle Thoning-Schmidt het lijdend voorwerp was, ook los vlak voor de verkiezingen.

Zo mogelijk nog onbegrijpelijker vind ik zijn interviewer, Niels Krause-Kjær en nota bene ook nog docent aan de School voor Journalistiek hier ter stede, die Mathiessen gewoon laat wegkomen met een nietszeggend antwoord.

Ik heb er maar één woord voor. WC-Eendjournalistiek. Er zit een luchtje aan.

Stueren

Nee, geen typfout. Stueren is het Deense woord voor 'zindelijk' – letterlijk vertaald 'woonkamerschoon' (stue = woonkamer, ren = rein). Met een beetje goede wil kun je het ook in goed Nederlands 'salonfähig' noemen.

Tien jaar gelden won de sociaaldemocratische premier Poul Nyrup Rasmussen ruim vierhonderdduizend persoonlijke stemmen bij de Europese verkiezingen. Een record. Nyrup Rasmussen deed ook de gedenkwaardige uitspraak 'Hoeveel moeite men ook doet, in mijn ogen wordt Dansk Folkeparti nooit salonfähig.'

Vandaag staat in de krant dat uitgerekend Morten Messerschmidt, de lijsttrekker van Dansk Folkeparti, meer dan 465.000 persoonlijke stemmen heeft gekregen bij de Europese verkiezingen.

26,6 procent van de Denen die gestemd hebben, stemden voor Dansk Folkeparti (DF). Daarmee haalde de partij de meeste stemmen binnen – vóór de sociaal-democratische partij, die tot dan toe de meeste stemmen had.

Nyrup Rasmussen had geen commentaar.

Hoe zindelijk kun je zijn, vragen diverse DF-leden nu triomfantelijk. Een winst van elf procent ten opzichte van de verkiezingen in 2009, vier parlementsleden. Die veeg je niet zomaar van tafel.

Dus ook niet de verkiezingsthema's die Messerschmidt heeft uitgedragen: meer controle aan de grens, en een nieuw Deens voorbehoud bij de Europese wetgeving – deze keer over het recht van niet-Denen op Deense welvaartsstaatsuitkeringen. Het zijn alleen wel thema´s die in het Deense parlement moeten worden uitgevochten. Niet in Brussel of Straatsburg.

Niet alleen thuis zindelijk

In het rijtje rechts-populistische partijen dat fors heeft gewonnen bij de Europese verkiezingen valt de Dansk Folkeparti op als vrij gematigd, vinden de Denen zelf. DF is niet tegen de EU maar wil gewoon minder EU – en meer Denemarken. Ook gaan er binnen en buiten de partij stemmen op om DF regeringsverantwoordelijkheid te geven.

De vraag is ten eerste of ze dat willen. Het is veel gemakkelijker om kritiek te hebben op de besluiten die anderen nemen, dan om zelf een besluit te nemen en dat te verdedigen tegenover anderen.

De tweede vraag is of DF nou echt wel zo gematigd is. Voor een groot deel willen ze nog steeds hetzelfde als tien jaar geleden, en is het de rest van het politieke spectrum dat is opgeschoven naar rechts. Of eigenlijk kun je beter zeggen dat het politieke spectrum wordt verbreed: met kleine, uitgesproken linkse of rechtse partijen die het politieke debat bepalen, en de oude grote partijen, die in de loop der jaren gekrompen zijn, en afhankelijker zijn geworden van de steun van kleine partijen.

Hoe het ook zij, en hoe gematigd DF lijkt naast UKIP en Front National: een partij die tegen vreemdelingen is, is de grootste geworden (al gaat het maar om 26 procent van de 56 procent Denen die gestemd heeft).

En ik ben een vreemdeling.

Je kunt je integreren zoveel je wilt, maar als de ontvangende partij je niet moet, dan heeft het niet veel zin.

Het wil maar niet Løkke

Een politiek schandaal in real-life Borgen de laatste dagen, maar er lijkt geen schot in te komen. Het lijkt wel alsof zowel journalisten, politici en publiek een beetjs schandaalmoe zijn.

Of misschien omdat het niet echt nieuw nieuws meer is. Lars Løkke Rasmussen, ex-premier en parlementslid voor de Venstre-partij (een soort CDA maar dan niet-religieus) is voor de derde keer betrapt op gesjoemel met geld.

De eerste keer was voor mijn Deense tijd, toen hij verwikkeld raakte in een bonnetjesaffaire (Bilagssag). Hij liet de overheid opdraaien voor privé-uitgaven zoals drank, sigaretten, taxiritten en een paar hotelovernachtingen. Dat vond men slordig, en het benadrukte zijn 'kleinheid', vonden sommigen, maar heel grote consequenties werden er niet aan verbonden. Ik hoorde pas van deze affaire toen affaire-twee losbarstte.

Dat was vorig jaar, de GGGI-sag (-kwestie), toen uitkwam dat hij als voorzitter van het GGGI (= Green Global Growth Initiative, een NGO die duurzaamheid propageert in Aziaitische landen) eerste klas had gevlogen – ook nadat er regels waren opgesteld bij de GGGI om dat niet te doen. Dat werd wèl een rel van formaat, om meerdere redenen.

Ten eerste vond het eersteklas-vliegen (nog luxer dan Business Class) geen genade in de ogen van de egalitaire Denen.

Ten tweede was het wel een beetje raar dat uitgerekend een organisatie, die gaat over duurzaamheid, zijn voorzitter zonder problemen vervuilende vliegreizen laat maken.

Ten derde bleek dat de Denen internationaal hadden geleurd met Lars Løkke, om hem toch maar aan een prestigieuze bijbaan te helpen nadat hij premier-af was. Uiteindelijk wisten ze hem te parachuteren in Green Global Growth Initiative.

Ten vierde moest er een minister uit het huidige kabinet aftreden omdat hij en zijn ambtenaren niet hadden opgemerkt dat ze een uitgave van 90 miljoen kronen (= ruim elf miljoen euro) aan het GGGI hadden goedgekeurd, terwijl er een kritisch rapport over deze club was uitgebracht door Zuid-Korea.  Het GGGI zetelt daar, maar wordt verdacht van o.a. corruptie. En het was ook niemand opgevallen hoe de resiregels voor de voorzitter in elkaar zaten. Ongezien 90 miljoen kronen wegschrijven, dat kan niet, dus moest de (liberaal-democratische) minister Christian Friis Bach aftreden.

Ten vijfde bleek dat het GGGI het vliegticket had betaald om Lars Løkke's dochter van de VS (waar ze studeerde) naar Brazilië te laten vliegen. Daar woonde haar vader net een GGGI-vergadering bij.

Kortom, de gemoederen liepen hoog op. In een live uitgezonden persconferentie stelde Lars Løkke zich bloot aan een venijnige pers, die hem bijna vier uur lang doorzaagde over deze zaken. Spijt, spijt, spijt had hij, diep door het stof ging hij, ver voorbij de pijngrens van wat een nuchtere Deen aan spijtbetuigingen kon verdragen. De dag daarop, toen journalisten hem weer vragen wilden stellen, nam partijgenoot Claus Hjort Frederiksen hem in bescherming. En zo keerde de publieke opinie zich opeens tegen de zuigende journalisten.

Eén van die journalisten was overigens Henrik Qvortrup, de oud-hoofdredacteur van het roddelblad Se og Hør die inmiddels politiek commentator bij nieuwszender TV2 was geworden. Qvortrup ligt nu zelf onder vuur, omdat met zijn toestemming een IT'er is omgekocht om creditcardgegevens los te peuteren. Daar maakte Se og Hør dan weer sappige verhalen van. Zie ook hier en hier. Maar dit terzijde.

Nu dus een derde zaak, de Tøjsag (kledingkwestie): de Venstre-partij heeft 152.00 kronen (bijna 20.000 euro) uitgegeven aan kleding voor Lars Løkke. Ook heeft de partij de kosten op zich genomen voor een vakantie op Mallorca voor Lars Løkke Rasmussen, zijn vrouw en zijn jongste zoon, om uit te puffen na de verkiezingscampagne. Verder heeft de partij extra schoonmaakkosten betaald omdat hij rookte in een niet-roken-hotelkamer.

Heeft hij die giften wel aangegeven bij de belastingen? Moet een partij wel zulke uitgaven doen, als die de rest van Denemarken oproept om de buikriem aan te halen? Venstre is verdeeld geraakt over Lars Løkke's rol als partijvoorman en beoogd premier. Wat bij de vorige affaire niet gebeurde, gebeurt nu wel: anonieme partijleden speculeren over Løkke's mogelijke opvolger. Anoniem, want officieel staat Venstre als één man achter 'onze Lars'.

Vanavond vergadert het 'forretningsudvalg' van Venstre – het Dagelijks Bestuur van de partij – met Løkke over de Tøjsag. 'ns Kijken of-ie er zonder kleerscheuren vanaf komt....

Oproep om te stemmen. Uit Zweden, deze keer

De Europese verkiezingen houden ook Zweden bezig. Ook daar worden video's gebruikt om (vooral) jongeren op te roepen om te gaan stemmen. Deze video moet het niet hebben van lol, geweld en zinloos bloot, maar is doodserieus.

http://neverforgettovote.com/en/

Wat vinden jullie?

Voteman - twelve points, douze points

Deze wil ik jullie niet onthouden, en aan wat @careau geschreven heeft heb ik niets toe te voegen, behalve dat de humor van de meeste Denen inderdaad rauw is, maar wel vreselijk leuk. En dat het seksistisch is kan me vandaag geen reet schelen. Daar dan.

http://kleindeensgeluk.eu/voteman-de-stemviking/

EP14 - stemmen doe je zo

Tijd om te stemmen! Al eerder dit jaar heb ik me als kiezer geregistreerd in Den Haag (zie ook hier) en sinds eind april hebben we alles in huis om te kunnen stemmen: briefstembewijs plus envelop, en stembiljet plus envelop.

Hoe gaat het in z'n werk?

Deze keer gaat het anders dan anders. In plaats van een tafellaken van een stembiljet te krijgen (zoals bij de Tweedekamerverkiezingen), kregen we een briefstembewijs met de post, en het stembiljet met e-mail.

Het stembiljet is geen modelletje-tafellaken deze keer, maar een zelf te printen A4tje met hokjes voor de partijen, en genummerde hokjes voor de kandidaten.

Eerst maak je het hokje rood van de partij van je keuze, daarna het hokje van nummer van de kandidaat waar je op wilt stemmen. Twee hokjes, één stem.

Het biljet stop je in de stembiljetenvelop, en die gaat, samen met het briefstembewijs, in de oranje envelop naar Den Haag. Daar controleren ze de handtekening op het briefstembewijs aan de hand van het eerder opgestuurde registratieformulier. Als die klopt, gaat de stembiljetenvelop in de stembus. Zo kan niemand mijn stem herleiden tot mijn persoon – we hebben immers geheime verkiezingen.

Het grappige is dat deze nieuwe, experimentele manier van stemmen (half met de post, half met internet) al eerder is uitgeprobeerd met nep-formulieren. November 2012 had ik een melige zaterdagavond met deze stembiljetten.

 Vooral de kandidatenlijsten waren een bron van vreugde. Iemand op het ministerie had enorm haar best gedaan en zich uitgeleefd op fantasienamen zoals Cornelia van Sterren tot Stof (C.H.C.W., Kampen), Vanessa Zwart-Gadt, Jaques van den Stokstaartje en Oscar van den Cariben Diepblauw tot Pimpelpaars.

Wat me wel opviel: de titulatuur is verdwenen! Bleken sommige mensen stiekem van adel te zijn, of ingenieur, is dat nu niet meer te zien op de kandidatenlijst. Toch wel jammer. Maar dit terzijde.

Wil je ook doen alsof je vanuit het buitenland stemt? Klik dan hier https://nieuwstembiljet.stemmenvanuitbuitenland.nl/

Beter nog is natuurlijk echt stemmen. Als je in Nederland woont: je hebt nog een dikke week om je registratiekaart op te vissen. Voor de buitenlandbewoners: helaas, te laat. Over vijf jaar mag je weer.

In, spin (2) - updates #seoghørgate

Het meest opmerkelijk nieuws over Se-og-Hør-gate, zoals de kwestie over roddelblad Se og Hør's onrechtmatig verkregen creditcard-informatie is gaan heten, is toch wel dat er een televisie-serie over Se og Hør gemaakt gaat worden. Pikanter nog is dat een van de slachtoffers van Se og Hør, acteur en komiek Casper Christensen, een van de makers van de serie is. Een paar weken geleden kregen ze een grote subsidie voor het project toegekend. Aan schrijfstof geen gebrek, stelde Christensen tevreden vast.

Verder is de discussie over ethische richtlijnen voor journalisten weer opgelaaid. Maar de minister van Cultuur, Marianne Jelved, wil journalisten geen speciale regels opleggen - anders dan de regels die voor alle gewone burgers gelden.

Webkrant Den Korte Avis had wel een opmerkelijk commentaar op de zaak: wat naïef toch dat de redacteuren en journalisten bij Se og Hør dachten dat ze met deze wetsovertreding weg konden komen. Als iemand moet weten dat een geheim niet veilig is als zo veel mensen er van weten, dan zouden roddeljournalisten het moeten zijn. Maar nee!

En dat allemaal een dag voor de Dag voor de Persvrijheid. Je zou bijna denken dat het doorgestoken kaart was.

In spin, de bocht gaat in. Uit, spuit...

Eerst ben je spindoctor van de premier. Dan ben je hoofdredacteur van een van de grote roddelbladen van Denemarken. En dan word je politiek commentator bij de parlementaire redactie van TV2, de RTL van Denemarken.

En op een zonnige voorjaarsdag neem je met onmiddellijke ingang ontslag omdat je ervan wordt beschuldigd dat je als hoofdredacteur maandelijks 10.000 kronen (1300 euro) hebt overgemaakt aan een IT'er die inzage had in het betalingsverkeer van Bekende Denen – bron voor sappige verhalen in jouw blad.

Weer een aflevering van real-life Borgen? Nee, zo ziet het echte leven van Henrik Qvortrup eruit.

Henrik Qvortrup was hoofdredacteur van Se og Hør – inderdaad, een van de grote roddelbladen in Denemarken – van 2001 tot 2008. En in 2008 begon het blad samen te werken met een IT'er, schuilnaam 'Bjarne', die bij Nets werkte, het bedrijf dat Deense creditcardbetalingen verwerkt. Tegen betaling stuurde deze informant SMS'jes naar twee journalisten op de redactie van Se og Hør, SMS'jes met 'spraakmakende' uitgaven van bekende Denen en leden van het Deense koninklijk huis.

Dat beweert journalist Ken B. Rasmussen, een journalist die in 2012 ontslagen is bij Se og Hør en die nu een roman heeft geschreven (Livet, det forbandede) over een journalist die groots en meeslepend heeft geleefd en gewerkt bij het roddelblad Set og Hørt. Een journalist wiens levensloop opmerkelijk veel overeenkomsten heeft met die van Ken. B. Rasmussen zelf. Met andere woorden, wat fantasie is, en wat waarheid, ligt bij deze roman in het midden. Maar anonieme bronnen bevestigen het creditcardverhaal aan andere media.

Een onderzoek is losgebarsten bij Aller, het mediabedrijf waar Se og Hør onder valt. Diverse benadeelde bekende Denen zijn naar de politie gestapt om aangifte te doen. Want het is verboden om vertrouwelijke (betalings-)gegevens openbaar te maken, en het verspreiden van die vertrouwelijke informatie wordt gezien als heling.

Stel je voor: je betaalt een rekening bij een ziekehuis met je creditcard, en een of twee weken later staat er een verhaal in De Bladen over je ziekenhuisbezoek: abortus? Facelift? Wat zou het zijn?

Of stel je voor: aan de hand van je uitgavenpatroon (en de hoogte ervan) staat er een verhaal in Se og Hør over jouw vakantie. Hoe kan dat? Moet je de uitbaters van de winkels waar je bent nou scheef aankijken? Of je vrienden met wie je bent uitgegaan, of die je hebt verteld over je vakantie? Wie kun je nog vertrouwen? En dan blijkt uiteindelijk dat niet je tennisvriend uit de school heeft geklapt, maar dat een jou onbekende IT'er zich heeft verrijkt (en in zijn kielzog talloze Denen zich hebben verlekkerd) ten koste van jouw privé-leven.

De vergelijking met het blad News of the World ligt voor de hand. Die Britse krant had met hulp van hackers en politieagenten toegang tot mobiel telefoonverkeer van mensen die in het nieuws verkeerden. Ze rommelden zelfs in de voicemail van een vermist meisje, waardoor haar familie (onterecht) hoop koesterde dat ze nog in leven was. Hieraan ging News of the World in 2011 ten onder.

Of dat gaat gebeuren met Se og Hør is nog maar de vraag – de rel is nog vers, op dit moment van de wedstrijd is alles mogelijk.

Maar wie is toch die Ken B. Rasmussen? Vanwaar zo'n wraakzuchtige roman?

Rasmussen ging na zijn middelbareschooltijd naar de Verenigde Staten en leefde daar groots en meeslepend, als uitsmijter, bareigenaar, fotomodel en junk, onder andere. Naar eigen zeggen houdt hij van de 'highs' van het leven. Maar je kan van het goede ook te veel krijgen, en dan komen de 'lows'. Hij stond op een punt van zijn leven dat hij óf snel dood zou gaan, óf de bak in zou draaien, óf moest verdwijnen. Dus verdween hij, terug naar Denemarken. Daar kreeg hij een late roeping als journalist, en kwam hij op de redactie van Se og Hør terecht. De highs van cocaïne leverde hij in voor de highs van spraakmakende artikelen – zoals over de tv-persoonlijkheid die bijbeunde in een bordeel in Helsingør, en van wie hij proefondervindelijk wenste vast te stellen hoe goed ze was in haar werk. Of over de rechtse politicus die een verbouwing aan zijn huis zwart betaalde (wat uiteindelijk niet waar bleek te zijn).

Maar toen ging de toenmalige hoofdredacteur, Henrik Qvortrup, met wie hij zo goed kon samenwerken, naar TV2. En Rasmussens positie op de redactie veranderde, zo zelfs dat hij in 2012 'afvloeide' bij een reorganisatie.

Als ik heel cynisch ben, moet ik bekennen dat ik denk dat Ken B. Rasmussen met het schrijven van deze roman de high van zijn leven heeft veroorzaakt. Ik vrees voor de 'low' die erop volgt. Ondertussen hebben we weer een discussie over de grenzen van de journalistiek, en dat kan nooit kwaad.

En Henrik Qvortrup? Gezien zijn carrière zal die wel weer een andere spectaculaire overstap maken. Een man die inderdaad zijn hoed opeet als hij een verkeerde voorspelling heeft gedaan (oké, met hulp van een topkok bij de bereiding van de hoed, en dat is een verhaal op zich), heeft een onverwoestbaar overlevingsinstinct. En (in meerdere opzichten) een sterke  maag.

Danmark Pinkode 1864 - Slagtebænk Dybbøl

Als je hard rijdt, ben je er zo doorheen - Dybbøl. Een voorstad (of voordorp) van Sønderborg,  een van de grotere steden in Zuid-Jutland. Op een heuvel zie je een molen met bijgebouwen aan je rechterhand, en iets daarvoor schansen aan je linkerhand. Daarna rijd je de heuvel af, het dorp in. Dit schansencomplex moest Denemarken binnenvallende troepen ervan weerhouden om island-hoppend van Als en Fyn op te rukken naar Kopenhagen op Sjælland.

Op 18 april 1864 ging dat gruwelijk mis. Na een beleg van tien dagen was het vlak voor tienen even stil. De sufgebeukte Denen, en de doodsbange Pruisen en Oostenrijkers, hoorden opeens de geluiden van de natuur. Vooral de leeuweriken, die het uitjubelden.
 
Maar toen barstte het kanongebulder weer los, en renden de Pruisen en Oostenrijkers op de Deense stellingen af. Aan het eind van de dag trokken de Deense troepen zich terug op het eiland Als. De Pruisen en Oostenrijkers (voorlopige, en later bleek definitief) hadden gewonnen.

Ook vandaag, honderdvijftig jaar later,  jubelden de leeuweriken, en suisde de koude wind. De Deense koningin Margrethe en andere hoogwaardigheidsbekleders huiverden onder hun dekentjes. De medailles rinkelden, de geweren klikten terwijl de erewachten keer op keer in de houding sprongen.

De herdenking begon met een militaire ceremonie buiten de schans, waar de massagraven liggen. Duizenden mensen hadden zich al eerder verzameld en wachtten ongeduldig om de spreekwoordelijke glimp van de koningin, de prinsen, enzovoorts op te vangen. De niet al te gezagsgetrouwe Denen kropen onder de touwen door om naast de fotograferende pers ook foto's te maken. Met moeite kreeg de politie ze weg.

De burgerherdenking vond plaats binnen het schansencomplex, dat nu een soort openluchttheater vormde. Duitse en Deense jongeren zongen, musiceerden en dansten samen, ten teken van de verzoening tussen de beide landen. En, het moet gezegd, dat deden ze heel fraai. Vooral het ballet van de Duitsers en Oostenrijkers trok de aandacht. Het begon met zwierende Matrix-jassen en geënsceneerde vechtpartijen, en mondde uit in een strippartij en een door mannen gevormde brug, waar twee kinderen overheen liepen en elkaar omhelsden.

Natuurlijk waren er ook speeches. Lijnen werden getrokken van toen naar nu: soldaten die de hoogste prijs betaalden, een oorlog die Denemarken tot op de dag van vandaag kenschetst, het moeilijke van verzoening, Denemarken en Duitsland als mogelijk voorbeeld voor Oekraïne en Rusland.

Maar ook details: Helle Thorning-Schmidt, de premier van Denemarken, die vertelt dat haar opa's vader bij Dybbøl had gevochten en het had overleefd - hij was wereldberoemd in haar familie. De koningin van Denemarken die ook bij de herdenking van de slag was in 1964, en die toen nog super-Deens was. Heel anders dan nu, waar het respect voor de minderheid voorop staat (zeggen ze).

En, veelzeggend detail: minister-president Torsten Albig, die het laatste deel van zijn speech in het Deens doet.

Kijk verder naar de plaatjes!

Koningin Margrethe kust haar zoon Joachim

Prinsgemaal Henrik kust zijn zoon Joachim

Koningin Margrethe heeft haar dekentje in de aanslag

Lintjes rechtleggen

De historische afdeling is er ook bij

Binnen de Koningsschans

Koningin Margrethe

Premier Helle Thorning-Schmidt

De Wapenbroederverenigingen

Aftocht

De Geschiedenis loopt op straat

Let op de marketentster!

Dybbøl Mølle