Je zou het bijna vergeten en in het
dagelijkse leven merk je er niet veel van, maar Groenland is een deel
van het Deense Koninkrijk. Daarom zijn het ook de Denen, die zich
druk maken over een deal voor een onderhoudscontract die de
Amerikanen hebben gesloten met een Deens bedrijf na een
aanbestedingsronde.
Klinkt saai? Het wordt spannend:
landjepik, minderheden, Koude Oorlog...
Thule Air Base ligt aan de linkerkant
van Groenland. Groenland is groter dan Noorwegen, Zweden en Finland
bij elkaar, en ligt nóg noordelijker.
Maar ook westelijker. Dichter bij de VS
dus. En in de Tweede Wereldoorlog gebruikten de Amerikanen Groenland
als een springplank om vanuit de VS naar Europa te komen.
Dat was een beetje pikant, omdat
Groenland Deens is en in die periode 'onder' Nazi-Duitsland viel,
maar zo ver kwamen de Duitsers niet. In Washington zat een erg
eigenwijze Deense ambassadeur, Henrik Kauffmann, die op eigen houtje
goedkeurde dat de Amerikanen daar een luchtbasis mochten bouwen.
De Denen wilden na de oorlog de
Amerikanen weer weg hebben. De Amerikanen wilden hun luchtbasis en
eigenlijk heel Groenland wel hebben en deden een bod: honderd miljoen
dollar. Maar de Denen sloegen dat af. Best een woeste daad, als je nagaat hoe het land na de Tweede Wereldoorlog om geld verlegen zat.
De luchtbasis bleef gewoon bestaan, al
bleef dat een teer punt tussen Denemarken en de VS. Aan de ene kant
moesten ze als trouwe NATO-bondgenoten meedoen met de Koude Oorlog.
Aan de andere kant wilden ze toch een schijn van onafhankelijkheid en
neutraliteit ophouden, want Sovjet-Rusland zat wel erg dichtbij. Een
deel van Denemarken is zelfs aan het eind van de Tweede Wereldoorlog
nog even bezet geweest door de Russen: het eiland Bornholm.
En wat vonden de Groenlanders daar nou
van?
Die hadden in de Tweede Wereldoorlog
van de vrijheid geproefd. De Denen hadden tot die tijd het land
afgesloten voor de vrije handel, maar in de oorlog golden die regels
niet meer. Het land dekoloniseerde rap. Denemarken probeerde nog te
redden wat er te redden viel. Zo kreeg het in 1953 de status van een
gewone Deense provincie, in 1979 kreeg het zijn eigen parlement, en
in 2009 werd Groenlands de officiële voertaal.
Nu 'doet' Denemarken alleen nog
Buitenlandse Zaken en Defensie voor Groenland. Verder staan ze er
zelf voor – met z'n zesenvijftigduizenden.
Groenland heeft op een aantal punten
heel andere belangen dan Denemarken. Zo was lidmaatschap van de EU,
met bijbehorend visserijbeleid, niet handig voor de Groenlanders, die
buiten de visserij niet veel andere middelen van bestaan hebben. Daarom stapten ze uit de EU.
Verder schijnt Groenland enorm veel
kostbare grondstoffen te bezitten. Alleen is het erg moeilijk om daar
bij te komen, zo onder het ijs en de sneeuw. En de gevolgen voor het
milieu zijn ook niet te overzien.
Veel Groenlanders willen wel af van de
Deense bemoeizucht (vermengd met een slecht geweten over de koloniale
uitbuiting). Ze willen graag zelf hun zaken regelen, en niet
gehinderd worden door Denen die de Groenlandse natuur en het
Groenlandse 'natuurvolk' willen beschermen.
Is het trouwens wel beschermen?
Diezelfde Deense goede wil leidde in de jaren vijftig en zestig tot
een verplichte exodus van jonge kinderen die in Denemarken naar
school moesten om daar te worden opgeleid. Daarna moesten ze terug
naar Groenland, waar meestal geen werk voor ze was, en waar zich ook
niet meer thuis voelden.
Maar ik dwaal af.
Kort samengevat: Groenland is een enorm
land met (waarschijnlijk) een godsvermogen aan delfstoffen. En met
weinig mensen, en dus met te weinig koop- en menskracht om dat
zelfstandig aan te kunnen, dus er moet hulp van buitenaf bij. Hoe
onbaatzuchtig is die hulp?
Daarom is dat onderhoudscontract,
waarmee dit verhaal begon, zo suspect. Er liep een
aanbestedingsprocedure om het onderhoud aan de luchtmachtbasis (van
benzinetoevoer tot eerstehulp-dozen tot IT), en vanaf 2015 mag het
Exelis dat uitvoeren. Exelis is een papieren bedrijf, gevestigd in
een postbus in Helllerup, en eigendom van Vectrus. Vectrus is een
gigantisch bedrijf, gevestigd in Chicago, dat het onderhoud doet voor
het Amerikaanse leger op allerlei plekken in de wereld.
Maar nu liggen er afspraken, daterend
van de jaren vijftig, dat alleen Deense bedrijven onderhoud mogen
doen, en dat Groenlandse werknemers dat uitvoeren. Het lijkt erop dat
de Amerikanen zich via een postbus onder die afspraken uit willen
wurmen.
De Denen werpen zich wel op als de
verdedigers van Groenlandse belangen, maar het bedrijf dat het werk
nu doet, is een Deens bedrijf waarvan de meeste aandelen in handen
zijn van MT Højgaard – een weg-, water- en mijnbouwgigant,
gezeteld in Aarhus.
Dit is maar een van de vele voorbeelden
die er zijn te geven van de moeizame, ex-koloniale verhouding tussen
Groenland en Denemarken. Een verhouding, en een voorbeeld trouwens
ook, waarin niet zo makkelijk de 'goeien' en de 'kwaaien' van elkaar
zijn te onderscheiden.
En ten slotte: ook een voorbeeld van
hoe de geschiedenis zakelijke afspraken overschaduwt met diep
gevoelde sentimenten van beide partijen.
Een soort zwartepiet-geschiedenis, maar
dan in het wit en heel groot.In afmetingen, en in cold cash.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten