Sorteper

Op het gevaar af een rel te ontketenen wil ik ook een duit in het zakje doen inzake (… tromgeroffel...): Zwarte Piet!

Tot mijn grote verbazing reikt het verschijnsel Zwarte Piet tot in Denemarken, en dat helemaal zonder Sinterklaas. Allen heet hij hier sorteper. Sort = zwart, Per = Peter/Piet.

 

Eigenlijk speel ik vals want het gaat niet om Zwarte Piet, maar zwartepiet. Zoals in het kaartspel zwartepieten waarin degene, die blijft zitten met de schoppenboer, heeft verloren. In het Deens heet een schoppenboer, als je zwartpiet, sorteper. En schoppenboer is 'spar knægt' in het Deens. Ja, knægt betekent knecht. Ook dat nog. Knægt wordt trouwens ook gebruikt in de betekenis van 'rotjongen'. Verder heb ik het mannen ook bijna liefkozend horen gebruiken tegen elkaar, ongeveer zoals luidruchtige mannen in een Amsterdams café tegen elkaar kunnen roepen 'Hé pik!'

Maar ik dwaal af.

De figuurlijke betekenis van 'zwartepiet' in uitdrukkingen, zoals in het Nederlands 'iemand de zwartepiet toespelen', bestaat hier ook, alleen met kleine nuanceverschillen.

Hvem tager sorteper? Wie neemt de zwartepiet? Denen 'nemen' de zwartepiet – dat betekent dat ze de verantwoordelijkheid nemen voor een onaangename taak.

Of ze 'zijn' de zwartepiet. Jeg frygter, jeg bliver sorteper. Ik ben bang dat ik de pisang ben. Sorteper is de verliezende partij in een conflict.

Een zwartepiet wordt dus niet toegespeeld. In het Deens dan hè.

Wel degelijk een Deense speelkaart B = bonde = boer

Merk op dat we in de Nederlandse vertaling een restje tegenkomen uit een ander deel van het Nederlandse koloniale verleden, en wel het Oost-Indische deel (in tegenstelling tot het West-Indische deel, zijnde Suriname en de Nederlandse Antillen). Pisang betekent banaan in het Maleis.

Is het niet opmerkelijk dat er van het Nederlands-Indische koloniale verleden zo weinig overgebleven is in de Nederlandse cultuur? We hebben de pisang, die is denk ik nog wel een beetje algemeen, net als sateh en nasi. Maar andere uitdrukkingen zoals 'senang' (je lekker voelen), 'kakkies' (voeten), 'barang' (bagage), 'kongsi' (kliek, clubje) en 'blauwe hap' (nasi goreng zoals geserveerd in kantines in het leger) zijn toch meer voor gevorderden. En een Indische tegenhanger van Zwarte Piet: mij niet bekend.

Niet dat ik wil zeggen dat het nou zo fijn is dat het West-Indische koloniale verleden juist in de vorm van Zwarte Piet zo'n prominente plaats inneemt in de Nederlandse cultuur. Maar ik vind het wel opmerkelijk als je die impact vergelijkt met de impact van de andere kolonie die Nederland erop na hield.

Tenslotte wil ik nog kwijt dat we van de hele Zwart Piet-controverse kunnen leren dat het grofweg honderdvijftig jaar duurt voor een emigrant/allochtoon door autochtonen als een van de hunnen in de armen word gesloten. Als emigrant word ik daar toch een beetje treurig van.

Sorteper. Spel en ook populaire (ouderwetse) poezennaam